سفرنامههای کلاسیک ایرانی، مانند پلی بین گذشته و حال عمل میکنند. این آثار نه تنها تاریخی هستند، بلکه درسهایی از استقامت و کاوشگری میدهند.
روز سهشنبه، بیستم خردادماه ۱۴۰۴، با سفری هوایی از فرودگاه مهرآباد تهران راهی ماکو میشویم. هواپیمایمان چارتر و اختصاصی است، اما بسیار کوچک.
«چادر کردیم رفتیم تماشا» سفرنامهی عالیه خانم شیرازی همزمان با حکومت ناصرالدین شاه نگاشته شده است. در بخش اول نویسنده در مورد شروع سفرش از کرمان، رفتن به بمبئی و سختیها و ماجراهای سفر حج و عتبات مینویسد.
ابوعبدالله محمد بن ابی بکر البسار مشهور به مقدسی (-۳۸۱ق.)، سرزمینهای اسلامی به جز سیستان و اسپانیا را درنوردید.
گوبینو بر اساس عقاید نژادپرستانه خود که به هیچوجه با تعالیم اسلامی و اصول انسانی هماهنگی ندارد، در چند مورد ملتهای آسیایی و افریقایی را تحقیر کرده است. وی درباره مسائل مذهبی نیز گاه اظهارنظرها یا نقل قولهایی کرده است که با حقیقت مغایر است. از سوی دیگر اشتباهات تاریخی نیز در این کتاب دیده میشود.
خواندن کتابهای سفرنامه را به چه کسانی پیشنهاد میکنیم؟
– و میان ری و آمل کوه دماوند است مانند گنبدی که آن را لواسان گویند و گویند بر سر چاهی است که نوشادر از آن جا حاصل می شود.
اگر میخواهی در این جهان بردگی آزاد بمانی، تابع ضرورت باش.
شهرکی است به نام مرند و به فاصله یک روز از مرند، محل کوچک دیگری است به نام صوفیان که در دشت تبریز در دامنه کوهی قرار دارد؛ روستایی است زیبا و جوی و باغ فراوان دارد. از صوفیان که بگذریم، میرسیم به شهر بزرگ و باشکوه تبریز که مقر داریوش شاه ایران بوده -بعدها به مصاحبه و تجربه سفر دست اسکندر کبیر، مغلوب و مقتول شد- و پیوسته تختگاه شاهان ایران، آنجا قرار داشته است.
در قرنهای اخیر تاریخ ایران نیز، ناصرالدینشاه اخبار گردشگری قاجار و مظفرالدینشاه قاجار ازجمله نامهایی بهحساب میآیند که سفرنامههایی شاهانه را از خود به یادگار گذاشتهاند.
ابن حوقل سفرنامه خود را «المسالک و الممالک» نامید ولی اثرش به نام صوره الارض نیز معروف است. وی از نخستین خبرگان جغرافیای سرزمینهای غرب به شمار میرود.
انواع سفرنامه را میتوان به سه دسته حقیقی، تمثیلی و خیالی تقسیم کرد. سفرنامههای حقیقی گزارش یک سفر است که واقعا در دنیای حقیقی انجام شده است.
وی در مسیر سفرش از فلسطین، ارمنستان، بینالنهرین، هتل و اقامتگاه خلیج فارس، ایران، بلخ، کاشغر و ختن گذشت و در بازگشت از سوماترا (جنوب هند) به ایران آمد و از راه قسطنطنیه به وطن بازگشت. قسمتی از راه سفر پولو همان راه قدیمی سیاح و مسافر معروف چینی هوئن تسانگ بود.
بزرگترین دروغهایی که در کتابهای تاریخی خواندهایم